- βεντάλια
- Αντικείμενο ποικίλης ύλης και σχήματος που χρησιμεύει για την πρόκληση ελαφριάς κίνησης του αέρα, με σκοπό την ανακούφιση από τη ζέστη.
Ο συνήθης τύπος αποτελείται από μερικές λεπτές βέργες που συγκρατούνται ακτινωτά στο κατώτερο σημείο τους και έχουν επάνω τους απλωμένο ένα χαρτί. Όταν οι βέργες ανοίξουν, η επιφάνεια του χαρτιού αναπτύσσεται και παίρνει το σχήμα ενός τομέα κύκλου. Άλλος τύπος β. είναι το ριπίδιο, μια λεπτή και ελαφρά επιφάνεια προσαρμοσμένη σε μικρή ράβδο. Ανάλογη με το ριπίδιο είναι και η β. που βλέπουμε στις αιγυπτιακές, βαβυλωνιακές και ασσυριακές παραστάσεις. Αυτή διαδόθηκε αργότερα (κατά τον 5ο αι. π.Χ.) στην Ελλάδα και ύστερα πέρασε στη Ρώμη.
Στην Κίνα και στην Ιαπωνία, η β. –χαρακτηριστικό στοιχείο της τοπικής ενδυμασίας– πήρε τον χαρακτήρα κομψοτεχνήματος, με εξαιρετική λεπτουργική διακόσμηση, μινιατούρες και σκαλίσματα. Συνήθως είναι από μπαμπού ή σάνταλο (είδος ξύλου), ενώ οι πολυτελέστερες από ελεφαντόδοντο και άλλα ακριβά υλικά.
Τον 10ο αι. οι β. εμπλουτίστηκαν με φτερά, είχαν λαβή από φίλντισι ή χρυσό και τις κρεμούσαν με λεπτή αλυσίδα από τον λαιμό. Στην Ευρώπη διαδόθηκαν κατά τον 15o αι. στην Ιταλία, τον 16o στη Γαλλία και λίγο αργότερα στην Αγγλία, οι περισσότερες με σχήμα ημικύκλιου και σε κινέζικη απομίμηση. Στο τέλος του 16ου αι., η πολυτέλεια της β. έχει γίνει τόσο εντυπωσιακή ώστε στη Βενετία δημοσιεύτηκε ειδικός απαγορευτικός νόμος για τον περιορισμό των δαπανών. Στη Γαλλία, οι β. είχαν σκελετό από ελεφαντόδοντο ή ταρταρούγα (όστρακο χελώνας), με περγαμηνή ή ελαφρό ύφασμα, ζωγραφισμένο από διάσημους καλλιτέχνες ή με παραστάσεις από περίφημους πίνακες. Το 1678 ιδρύθηκε στο Παρίσι σωματείο καλλιτεχνών που κατασκεύαζαν β. Στο τέλος του 18ου αι. το ενδιαφέρον για το είδος αυτό μειώθηκε σημαντικά και τον 19ο αι. οι καλλιτεχνικές β. ήταν πολύ σπάνιες πλέον.
Κινεζική βεντάλια της εποχής των Μινγκ, ζωγραφισμένη από τον Τσεν Τάο Φου (Μουσείο του Αυτοκρατορικού Ανακτόρου, Πεκίνο).
Βενετσιάνικη βεντάλια του 18ου αι. (Μουσείο του βενετικού Ι8ου αι., Βενετία· φωτ. Nat).
* * *και βεντάγια, ηαπλό, εύχρηστο τεχνικό μέσο από φτερά, χαρτί ή άλλο υλικό, που κινείται με το χέρι και παράγει ρεύμα αέρα.[ΕΤΥΜΟΛ. < ιταλ. ventaglio, με την ίδια σημασία].
Dictionary of Greek. 2013.